صفر تا صد حل اختلافات گمرکی

تعریف حل اختلافات گمرکی

تمام کشورهای دنیا به تناسب ساختارهای اقتصادی و سیاسی، قوانین و مقرراتی برای مباحث تجاری و واردات و صادرات کالا وضع می شود. در کشورمان ایران نیز با توجه به ساختارهای موجود قوانینی برای حل اختلافات گمرکی وجود دارد.

اختلافاتی که بین گمرک به عنوان یک سازمان اجرایی و صاحبان کالا به وجود می‌آید. گمرک وظیفه دارد از رعایت تمامی ضوابط و مقررات واردات و صادرات اطمینان حاصل کند. این اختلافات ممکن است جنبه‌ حقوقی نداشته باشد و فقط نیاز به کارشناسی و تشخیص درستی یا نادرستی فعالیت صاحبان کالا یا تشخیص گمرک از موضوع باشد. حل اختلافات گمرکی به مراجع قضایی ارجاع داده نمی‌شود.

 

اختلافات گمرکی چگونه پیش می آید

بعضی مواقع میان صاحب کالا و گمرک درزمان ترخیص کالا اختلاف نظرهایی پیش می‌آید. معمولا این اختلافات به دلیل تفاوت در تعیین ارزش کالاست. از یک طرف صاحبان کالا می‌خواهند کم‌ترین هزینه ممکن را برای ترخیص کالا بپردازند و درمقابل مسئولان اجرایی گمرک نیز مخالفت می‌کنند.

چنانچه اختلافات گمرکی رخ دهد، ابتدا گمرک صاحب کالا را برای حل اختلاف گمرکی به کمیته فنی گمرک ارجاع می دهد تا کارشناسان مربوطه شرایط را بررسی و تحلیل کنند. اگر در مرحله اول مشکلات حل شود، صاحب کالا موظف به ارسال درخواست کتبی خود برای بررسی دوباره به گمرک است تا پرونده برای مراجع کمیسیون حل اختلاف گمرکی ارسال شود.

در صورتی که طرفین نتیجه نهایی کمیسیون را قبول نکنند، بار دیگر تجدید نظر صورت می‌گیرد و رای نهایی برای هر دو طرف لازم‌الاجرا می‌شود.

انواع اختلافات گمرکی و دلایل ایجاد آنها

اختلافات گمرکی معمولا پس از اظهار کالا و پیش از ترخیص کالا پیش می آید و در صورت عدم رسیدگی منجر به ضررهای مالی مختلفی برای دولت و صاحبان کالا می گردد. تعیین ارزش کالا از پر اختلاف ترین موضوعات در گمرک است. یعنی وقتی صاحب کالا اسناد و مدارک خود را به مسئولان گمرکی تحویل می‌دهد، آن‌ها ارزش کالای اظهارشده را نمی‌پذیرند و آن را کمتر یا بیشتر از حد واقعی خود می‌دانند که به آن بیش اظهاری یا کم اظهاری می گویند.

هر گونه مغایرت در اسناد و اظهارنامه تخلف محسوب می‌شود و رئیس گمرک می‌تواند جریمه‌ مالی برای آن در نظر بگیرد.

 

براساس ماده 43 قانون امور گمرکی اگر صاحب کالا یا نماینده قانونی وی از تعرفه کالای خود مطلع نباشد و پیش از آنکه اظهارنامه خود را تنظیم کند، از گمرک مشورت بگیرد و هرگونه سند و مدرک و هزینه‌ای را ارائه دهد، در صورت بروز مشکل، صاحب کالا مشمول جریمه نخواهد شد و اختلافات مربوط به تعیین تعرفه بر عهده گمرک خواهد بود.

 

مهم‌ترین و رایج‌ترین اختلاف گمرکی

 

اختلافات گمرکی به دلیل تعرفه قبل از ترخیص کالا

 

گاهی اوقات پس از ارائه اظهارنامه کالا و انجام تشریفات گمرکی، وقتی قرار است عملیات ترخیص کالا انجام شود، کارشناسان گمرک پس از ارزیابی های مختلف به این نتیجه می‌رسند که تعرفه بندی به زیان آن‌ها خواهد بود. این مسئله باعث می شود که بین صاحب کالا و گمرک اختلاف رخ ‌دهد و ارزیابان موظفند تا تمامی مشکلات را در اظهارنامه ثبت کنند و صورت‌جلسه را به رئیس گمرک ارجاع دهند تا میزان جریمه مشخص شود.

 

حال اگر صاحب کالا نیز معترض باشد، ابتدا در گمرک اعتراض خود را بیان می‌کند. در صورت عدم دریافت پاسخ مورد به کمیسیون حل اختلافات گمرکی ارجاع می شود.

 

اختلافات گمرکی به دلیل تعرفه بعد از ترخیص کالا

یکی دیگر از مواردی که باعث بروز اختلافات گمرکی می شود این است که گاهی پس از ترخیص کالا از گمرک، مشخص می گردد که تعرفه اشتباه تعیین شده است. در چنین شرایطی مسئولان گمرک وظیفه دارند تا موضوع را به صاحب کالا اعلام نمایند و به حل اختلافات گمرکی بپردازند.

کسر تخلیه – اضافه تخلیه

کالاهای وارداتی که تشریفات گمرکی آنها در حال انجام است، اما وزن و تعداد واقعی بار ثبت نشده و مقادیر آن با اظهارنامه تفاوت دارد، مشمول قانون کسر تخلیه یا اضافه تخلیه می‌شوند.

در صورتی که کالاهای وارداتی اضافه تخلیه داشته باشند، گمرک کالاهای غیرقانونی را ضبط می‌کند. اما در صورت کسر تخلیه، صاحب کالا باید جریمه تعیین شده را پرداخت نماید.

نزول ارزش

اگر ارزش کالای اظهاری کمتر یا بیشتر از ارزش واقعی کالا باشد، گمرک وارد عمل می شود و از صاحب کالا اسناد و مدارک درست و دقیق را در خواست می کند.

نزول ارزش به دو مرحله قبل و بعد از ترخیص کالا تقسیم می شود. اگر بعد از ترخیص، مشخص شود که صاحب کالا مبلغی کمتر از حد استاندارد پرداخت کرده، گمرک می‌تواند ظرف مدت 6 ماه مبلغ کسرشده را از صاحب کالا پس بگیرد.

ترتیب ارجاع پرونده به کمیسیون اختلافات گمرکی

پرونده ها باید ابتدا به گزارش مشروح اداره مربوطه ضمیمه و سپس به کمیسیون اختلافات گمرکی ارجاع شوند. اگر ارجاع پرونده به درخواست مودی انجام شود ، باید تقاضانامه که شامل موارد شکایت و دلایل اعتراض باشد نیز ضمیمه گردد. اداره مربوطه می بایست درباره موارد شکایت و دلایل اعتراض مودی ضمن گزارشی اظهار نظر کند. ادارات گمرک در صورتی می توانند تقاضای نمایندگان اشخاص را در مورد ارجاع اختلاف به کمیسیون را بپذیرند که ضمن وکالتنامه رسمی آنها، حق شکایت و تقاضای ارجاع به کمیسیون نیز منظور شده باشد.

 

 

هرگاه برای کالائی درخواست تعرفه بندی شده باشد، اداره تعرفه مکلف است علاوه بر گزارش اداره مربوط ، برگ مشخصات کامل کالا را تهیه و به کمیسیون ارسال دارد. و در این مورد کمیسیون تمام مشخصات مزبور را پس از تطبیق و تائید در رای صادره منعکس می کند. پس از وصول پرونده به کمیسیون، منشی کمیسیون موظف است آنها را در دفتر مخصوص ثبت و با رعایت نوبت در کمیسیون مطرح نکند.

 

اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی

 

براساس ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون حل اختلافات گمرکی مسئول رسیدگی به اختلافات میان گمرک و صاحب کالاست.البته این کمیسیون نمی تواند به بررسی پرونده قاچاق بپردازد. اعضای این کمیسیون از بین کسانی انتخاب می‌شوند که دارای تخصص و تسلط کافی در این حوزه هستند.

اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی عبارتند از:

چهار عضو اصلی از کارمندان گمرک
دو عضو اصلی از کارمندان وزارت صنعت
یک عضو اصلی از کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی
عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن
یک عضو اصلی به عنوان نماینده اتاق تعاون

 

برگزاری جلسات کمیسیون حل اختلافات گمرکی منوط به حضور شش نفر از اعضا است و برای تصویب موضوع باید حداقل پنج نفر رای دهند. ضمن اینکه این تیم باید پنج جلسه در هر هفته برگزار کنند و به مشکلات رسیدگی نمایند. البته امکان برگزاری جلسات خارج از روال برنامه هفتگی به دلیل درخواست رئیس کل گمرک، وجود دارد.

وظایف اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی

 

در صورت بروز مشکل میان صاحب کالا و سازمان گمرک، کمیسیون حل اختلافات گمرکی برای بررسی شکایات و صدور رای نهایی وارد عمل می‌شود و پرونده را تحلیل می‌کند. البته صاحب کالا برای طرح اختلاف در کمیسیون ، باید هزینه تحقیقات و پیگیری در گمرک را پرداخت کند.

رسیدگی و صدور رای درباره پرونده هایی که تشخیص نوع کالای موضوع آنها در مرکز یا شهرستان ها از لحاظ تطبیق یا مندرجات تعرفه گمرکی مورد اختلاف نظر واقع شده و از طرف رئیس کل گمرک یا شخصی که از طرف کل گمرک کتبا تعیین می شود برای حل اختلاف به کمیسیون ارجاع می شود.

رسیدگی به درخواست هایی که مبنی بر استعلام تعرفه بنیاد کالا از طرف بازرگان یا از طرف اداره گمرک شهرستان ها به گمرک ایران می رسد و از طرف رئیس کل گمرک یا شخصی که از طرف رئیس کتبا تعیین می شود جهت رسیدگی و اظهار نظر به کمیسیون احاله می شود.

بررسی و صدور رای در مورد هر اختلافی که از اجراء مقررات گمرکی و مقررات عمومی صادرات و وادرات ناشی شده و پرونده آن از طرف رئیس کل گمرک یا شخصی که از طرف رئیس کل گمرک کتبا تعیین می شود برای همین منظور به کمیسیون ارجاع می شود.

مشاوره و اظهار نظر در مورد طرح ها یا گزارش ها یا پیشنهاد هایی که به گمرک ایران می رسد و از طرف رئیس کل گمرک یا شخصی که از طرف رئیس کل گمرک کتبا تعیین می شود به کمیسیون ارجاع می شود.

در پایان پس از بررسی های صورت گرفته، چنانچه رای اولیه برای طرفین مورد قبول نباشد، می‌توانند اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری مطرح کنند و در چنین شرایطی پرونده به کمیسیون تجدیدنظر ارسال می‌شود.

اختلافات و ممنوعیت های گمرکی در دفاتر واردات و صادرات

از مرحله ورود کالا به گمرک ممکن است هرگونه اختلاف گمرکی بین صاحب کالا و گمرک ایجاد شود. اختلافاتی ناشی از مغایرت‌های گمرکی از جمله ممنوعیت‌ها و اختلافات در مورد وجوهی مانند: حقوق و عوارض گمرکی و غیره که از نظر گمرک درست محاسبه و پرداخت نشده است. که خود این اختلافات ناشی از ارزش تعرفه و طبقه ‍‌بندی و اجرای مقررات صادرات و واردات شکل می‌گیرد. با توجه به بخشنامه و دستوراتی که متناسب با شرایط موجود وضع می‌شود، برخی رویه‌های گمرکی در حال تغییر است، ممکن است خود باعث به وجود آمدن مشکل و اختلافاتی شود که قابل پیگیری و حل می‌باشد.

 

اعضای کمیسیون تجدید نظر

 

یکی از کارمندان وزارت امور اقتصاد و دارایی به انتخاب وزیر

یک نفر از معاونین گمرک به انتخاب رئیس کل گمرک

یکی از کارمندان وزارت صنعت، معدن و تجارت به انتخاب وزیر

یک قاضی به انتخاب رئیس قوه قضائیه

 

حل اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدید‎ نظر

شاکی باید دفاعیات خود را پس از ارائه پرونده به کمیسیون تجدیدنظر، بنویسد و منتظر نتیجه جلسات بماند. نتیجه نهایی براساس قانون و آیین‌نامه اجرایی امور گمرکی تعیین می گردد و در مواردی خاص می توان دوباره به رای نهایی کمیسیون اعتراض کرد. در غیر این صورت رای های صادر شده قطعی هستند.

 

شرایط رسیدگی به اختلافات گمرکی در کمیسیون تجدید‎ نظر

 

در ابتدا پس از تشکیل پرونده به فرد ابلاغ می‌شود که دفاعیات خود را بنویسد. و در تاریخ تعیین شده در جلسه حل اختلافات گمرکی حضور پیدا کند. سپس کمیسیون حل اختلافات گمرکی اقدام به صادر کردن رای می کند. مطابق قانون و آیین‌ نامه اجرایی امور گمرکی این رأی باید مستند به قانون و در مواردی که نیاز به کارشناسی تخصصی باشد، صادر شود. پس از صدور رأی توسط کمیسیون حل اختلافات گمرکی، فرد می‌تواند در غیر از مواردی که رای های صادر شده قطعی هستند، به کمیسیون تجدیدنظر اعتراض نماید.

 

سخن پایانی

حل اختلافات گمرکی یکی از رایج ترین مسائلی است که صاحبان کالا، شرکت‌های بازرگانی و وکلایشان با آن دست و پنجه نرم می کنند. تسلط بر قوانین و مقررات ترخیص کالا از گمرک و پایبند بودن به تعرفه های گمرکی می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.

سوالات متداول

ماده 144 قانون امور گمرکی درمورد چییست؟

در این قانون اعضای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی، وظایف، شرایط تشکیل جلسات و رای دهی اعضا به صورت دقیق ذکر شده است.

اعضای کمیسیون حل اختلافات گمرکی از چه سازمان هایی انتخاب می شوند؟

اعضا کمیسیون حل اختلافات گمرکی از وزارت صنعت. وزارت امور اقتصادی و دارایی، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، اتاق تعاون و گمرک انتخاب می شوند.

اختلافات گمرکی معمولا در چه شرایطی ایجاد می‌شود؟

اگر صاحب کالا درمورد تعرفه یا ارزش کالای خود بیش‌اظهاری یا کم اظهاری کند. و عدد دقیق و درست آن را ثبت نکند، گمرک خواهان جریمه برای صاحب کالا خواهد بود.